|
Bardzo stara i zagadkowa nazwa tej miejscowości tłumaczona jest w wielu przewodnikach turystycznych jako "miejsce nieprzytulne". Nie wydaje się to jednak prawdą, gdyż katolickie przekazy historyczne odnotowały wcześniejszą nazwę tej miejscowości jako "Mietelicko". Słownik pojęciowy języka staropolskiego tłumaczy nieprawidłowo wyraz "mietelica" od podobno staropolskiej nazwy chwastu zbożowego - dzisiejszej "miotły zbożowej". Niestety faktem jest także, że miotła zbożowa pojawiła się na naszych ziemiach dopiero w drugiej połowie XIX w. W łysogórskiej gwarze natomiast, do dnia dzisiejszego funkcjonuje wyraz "mietła", na oznaczenie współczesnej "miotły" (język literacki). Dlatego należy sądzić, że to nie od tegoż chwastu wywodzi się nazwa miejscowości Nietulisko - lecz od funkcji jaką pełniła tu prasłowiańska osada, której mieszkańcy trudnili się produkcją mioteł, najpewniej na zamówienie kupców korzystających ze szlaku wodnego rzeki Kamiennej. Już w roku 1368 wieś stanowi własność biskupów krakowskich. W roku 1428 w sądzie ziemskim w Sandomierzu dochodzi do rozprawy sądowej o wieś Nietulisko pomiędzy Zbigniewem Oleśnickim – biskupem krakowskim, a Krzysztofem – biskupem lubuskim. W roku 1578 zanotowano we wsi 16 mieszkańców. Od XVI wieku w miejscowych kamieniołomach rozpoczęto wydobycie kamienia. Uchwałą Sejmu Czteroletniego w lipcu 1789 Nietulisko Duże przeszło na skarb państwa. Wydzierżawiane należało do Ekonomii Kunów. W roku 1848 sołtys Nietuliska odkrył na pobliskiej górce cmentarzysko wczesnosłowiańskie, które następnie opisał F.M. Sobieszczański. Źródła: I. - Słownik etymologiczny języka polskiego Aleksander Brückner tuł, ‘sajdak’, w psałterzach i biblji, ale już Leopolita zastąpił go sajdakiem. Prasłowiańskie; znaczyło ‘pokrycie’, niby ‘schowek’, i stąd prasłow. czasownik tuliti, ‘chować’, cerk. zatuliti, ‘schować’, prituliti, ‘przysposobić’, bułg. zatulka, ‘zatyczka’, serb. tuljac, ‘puszka’, czes. stouliti, nasze tulić, stulić (»stul pysk«, ‘zamknij usta’), potulny i utulny (por. słowień. prituliti se, ‘przytulić się, uniżyć’), rus. tułka, ‘zatyczka’, wtulit’, ‘wstawić’, zatulit’, ‘schować’; u Żebrowskiego 1637 r.: »ściskała i tulczyła skarby«; »pies ogon pod się tuli«, częste u Reja, »kurczęta tulą się pod kwoką«; »przytulić do łona«, przytułek, przytulisko, otulać, zatulać, stulić. Stąd czeskie i nasze tuleja, tulejka, do nasadzania grotu na drzewce (mieszają nawet z tułem: »wyjmie strzałę z tuleje«!), utworzone przyrostkiem -ieja (jak wierzeja, koleja). Z tem tuł-, tulić, pomieszaliśmy od 16. wieku całkiem odmienne tolić, ‘uciszać’ (np. dziecię płaczące); pieśni 15. i 16. wieku wahają się między toleniem a tuleniem dzieciątka Jezusowego; tulić (żal, płacz). To drugie tol- (tul-) jest również prasłowiańskie; cerk. utoliti, utaljati, słowień. i serb. toliti děte (lub muku, ‘mękę’), utoliti, ‘uciszyć się’, także na Rusi; tel- niema, chyba por. lit. tyleti, aptilti, ‘zamilczeć’, tyłus, ‘milczący’. Nakoniec tulać, ‘kulać’ (np. piłkę), tulać się, ‘tarzać się’. Ale tułać się, tułak, tułacz, tułka, tuławy, tułaczka, o ‘wałęsających się’ i »biegunach«, tak samo czes. tulák, tulaczka, tulaceti se, wprost od dawnego tuł-, niby ‘wścibiać się’; tułacze, ‘moneta podła’. II. - Słownik pojęciowy języka staropolskiego. https://spjs.ijp.pan.pl/haslo/index/6047 III.- Wikipedia - "Miotła zbożowa". https://pl.wikipedia.org/wiki/Miotła_zbożowa Inne atrakcje: 4,3 Nietulisko Duże 30A, 27-415 Nietulisko Duże Kościół Rzymskokatolicki Sanktuarium Matki Bożej Bolesnej ("mały Licheń") 4,5 Kałków-Godów, 84A, 27-225 Pawłów kalkow.com.pl 41 272 18 88 Noclegi
w pobliżu: |
 |
NIETULISKO (pierwotnie
Mietelicko od "Mietelica" - jakoby chwast zbożowy, tzw.
miotła, i jego nasiona, łac. Apera spica venti. )
https://spjs.ijp.pan.pl/haslo/index/6047